CHẤT CHỈ ĐIỂM UNG THƯ LÀ GÌ? XÉT NGHIỆM MÁU CHỈ ĐIỂM LOẠI UNG THƯ NÀO?
Các chất chỉ điểm ung thư được dùng để phát hiện, chẩn đoán và theo dõi điều trị một số bệnh ung thư. Cùng tìm hiểu xem nó là gì? Vai trò quan trọng như thế nào?
1. Chất chỉ điểm ung thư là gì?
Chất chỉ điểm ung thư là những chất do các tế bào ung thư hoặc các tế bào khác của cơ thể sản xuất đáp ứng với ung thư hoặc một số bệnh lành tính. Hầu hết chất chỉ điểm ung thư vẫn được các tế bào bình thường sản xuất. Nhưng lượng các chất này sẽ tăng rất nhiều trong trường hợp ung thư. Có thể phát hiện chất chỉ điểm ung thư trong máu, nước tiểu, phân, tổ chức u hay các tổ chức khác…
Hầu hết chất chỉ điểm ung thư là những protein. Nghĩa là có tính kháng nguyên nhưng không phải tất cả các kháng nguyên ung thư đều có thể dùng như là chất chỉ điểm ung thư.
Gần đây, những đặc điểm biểu lộ gen và những thay đổi của DNA cũng bắt đầu được dùng như là chất chỉ điểm ung thư. Những chất chỉ điểm ung thư loại này có tính đặc hiệu cao với từng tổ chức ung thư. Cho đến nay, đã xác định và sử dụng trên lâm sàng hơn 50 chất chỉ điểm ung thư khác nhau. Một số ít chỉ liên quan đến một loại ung thư duy nhất. Trong khi những chất khác liên quan đến hai hoặc nhiều loại ung thư khác nhau. Không có chất chỉ điểm ung thư “toàn năng” có khả năng phát hiện bất kỳ một loại ung thư nào.
Có một số giới hạn trong việc sử dụng các chất chỉ điểm ung thư. Đôi khi những trường hợp không phải là ung thư cũng có thể làm tăng lượng chất chỉ điểm ung thư. Ngoài ra, không phải ai bị ung thư cũng có lượng chất chỉ điểm ung thư liên quan đến loại ung thư này tăng cao.
2. Vai trò của chất chỉ điểm ung thư
Các chất chỉ điểm ung thư được dùng để phát hiện,chẩn đoán và theo dõi điều trị một số bệnh ung thư. Dù một lượng cao chất chỉ điểm ung thư có thể gợi ý một trường hợp ung thư. Chỉ một mình xét nghiệm này không đủ để xác định chẩn đoán ung thư mà phải kết hợp với các kết quả lâm sàng và cận lâm sàng khác như sinh thiết, chẩn đoán hình ảnh…
Định lượng chất chỉ điểm ung thư trước điều trị giúp bác sĩ điều trị lập kế hoạch điều trị thích hợp.Trong một số trường hợp ung thư,lượng chất chỉ điểm ung thư phản ánh giai đoạn (mức độ lan rộng) của bệnh và/tiên lượng bệnh nhân (diễn tiến và kết quả).
Cũng có thể định lượng định kỳ chất chỉ điểm ung thư trong thời gian điều trị ung thư để theo dõi và kiểm tra hiệu quả điều trị.
Sau khi chấm dứt điều trị,định lượng chất chỉ điểm ung thư giúp theo dõi và phát hiện tái phát.
3. Các chỉ số xét nghiệm miễn dịch chẩn đoán ung thư thường dùng
Các xét nghiệm máu để phát hiện ung thư là xét nghiệm miễn dịch, dựa trên sinh hóa để đo lường sự hiện diện, hoặc nồng độ của các chất chỉ điểm khối u trong máu, nước tiểu, hoặc các mô cơ thể. Mức độ cao của một chất chỉ điểm khối u có thể chỉ ra ung thư.
- Alpha fetoprotein (AFP): u tế bào mầm, ung thư biểu mô tế bào gan. Nhất là viêm gan siêu vi B và C hoặc người có khối u gan chưa biết rõ lành hay ác.
- Kháng nguyên CEA: ung thư đại trực tràng, ung thư vú, phổi, dạ dày, u lympho, u ác tính…
- CA15-3: ung thư vú.
- CA27-29: ung thư vú.
- CA19-9: Chủ yếu là ung thư tuyến tụy, nhưng cũng có thể giúpphát hiện ung thư đại trực tràng. Và các loại ung thư đường tiêu hóa khác.
- CA-125: Chủ yếu là ung thư buồng trứng. Nhưng cũng có thể tăng lên trong trường hợp thư nội mạc tử cung, ung thư ống dẫn trứng…
- Kháng nguyên tuyến tiền liệt (PSA): phát hiện ung thư tuyến tiền liệt. Tuy nhiên không nên xét nghiệm PSA cho tất cả đàn ông với mục đích tầm soát. Vì chỉ có khoảng 20-30% bệnh nhân có PSA cao là có ung thư thật sự. Số còn lại PSA cao do các bệnh khác lành tính như viêm, tăng sinh…
Ngoài các chỉ số trên thì còn khoảng hơn 25 loại dấu ấn khác, tuy nhiên không phải loại dấu ấn nào cũng được sử dụng trong việc chẩn đoán ung thư, chỉ có 3 dấu ấn tạm được dùng để giúp phát hiện sớm ung thư là PSA, AFP và CA-125 (mặc dù việc này vẫn còn nhiều tranh cãi).
4. Các xét nghiệm dấu ấn ung thư có dùng để chẩn đoán ung thư được hay không?
Cũng như với các xét nghiệm chẩn đoán khác, xét nghiệm miễn dịch tìm dấu ấn ung thư có thể bị ảnh hưởng bởi một số yếu tố dẫn đến kết quả không chính xác.
- Kết quả xét nghiệm âm tính giả: Nghĩa là những người bị ung thư, ung thư tái phát hay tiến triển nhưng xét nghiệm các dấu ấn này không tăng.
- Kết quả xét nghiệm dương tính giả: tức là người không bị ung thư, nhưng các chỉ số này lại tăng. Ví dụ PSA là dấu ấn của ung thư tuyến tiền liệt, cũng có thể tăng cao ở người bị viêm tuyến tiền liệt hoặc tăng sinh lành tính của tuyến tiền liệt. Hoặc AFP cũng có ở những bệnh nhân bị viêm gan chứ chưa bị ung thư…
Vì vậy, xét nghiệm dấu ấn ung thư không thể dùng đơn độc để chẩn đoán, xác định bệnh mà phải phối hợp với các chẩn đoán hình ảnh, thăm dò chức năng, sinh thiết.
- Chẩn đoán hình ảnh: siêu âm, chụp X-quang, chụp CT… Có thể cho thấy hình ảnh chi tiết bên trong các cơ quan trong cơ thể. Như hình ảnh khối u, kích thước khối u, và vị trí di căn.
- Thăm dò chức năng: Nội soi tai mũi họng, nội soi dạ dày, nội soi đại tràng, trực tràng, vv… Cho phép bác sĩ phát hiện các bất thường, ung thư trong cơ thể. Trong quá trình nội soi, nếu phát hiện bất thường nghi ngờ ung thư. Bác sĩ có thể làm thủ tục sinh thiết đồng thời. Nội soi đóng một vai trò to lớn trong chẩn đoán các ung thư. Như: đầu; mặt; cổ. Đường tiêu hóa: thực quản, dạ dày, đại trực tràng. Và ung thư phổi – phế quản.
- Chẩn đoán y học hạt nhân bao gồm : ghi hình phóng xạ, chụp xạ hình, phương pháp chụp xạ hình cắt lớp điện toán. Xác định giai đoạn bệnh, đánh giá hiệu quả của các phương pháp điều trị.
- Các xét nghiệm khác: xét nghiệm sinh hóa (PAP, HPV: phát hiện bất thường ở cổ tử cung), xét nghiệm nước tiểu, tìm máu trong phân…
- Sinh thiết: sau khi một loạt các xét nghiệm, chẩn đoán và đã xác định được khối u. Bác sĩ sẽ chỉ định thực hiện sinh thiết để kết luận về ung thư. Đây là TIÊU CHUẨN VÀNG để chẩn đoán ung thư.
Các xét nghiệm dấu ấn ung thư khá hữu ích trong đánh giá tình trạng bệnh. Cũng như dự đoán diễn tiến của bệnh.
Xét nghiệm cũng giúp đánh giá được hiệu quả của việc điều trị ung thư. Đây là ứng dụng quan trọng nhất của các xét nghiệm dấu ấn ung thư.
>> Xem thêm: Tầm soát ung thư trước khi quá muộn
5. Khi nào cần làm các xét nghiệm dấu ấn ung thư
Nên làm trong những trường hợp sau
- Ở những người mà người thân ruột thịt bị loại ung thư có tính di truyền.
- Những người thuộc nhóm có nguy cơ cao mắc ung thư như hút thuốc lá nhiều và lâu năm…
- Những người mắc viêm gan siêu vi B hoặc C. Có nguy cơ cao bị ung thư gan, nên xét nghiệm định kỳ định lượng AFP. Phối hợp với xét nghiệm hình ảnh học như siêu âm, chụp CT gan.
- Người có xét nghiệm khác hoặc triệu chứng lâm sàng nghi ung thư.
- Những người đã mắc bệnh ung thư đang điều trị hoặc đã điều trị khỏi. Thì trong quá trình theo dõi bệnh cũng cần xét nghiệm định lượng.
Ví dụ một phụ nữ đã điều trị ung thư vú xong và đã khỏi. Thì trong quá trình theo dõi nên xét nghiệm định kỳ CA 15-3.
Như vậy đối với bệnh nhân đã bị ung thư hoặc nghi ngờ mắc một loại ung thư. Thì chỉ cần xét nghiệm loại dấu ấn ung thư tương ứng. Điều quan trọng nhất là khi đã xét nghiệm định lượng dấu ấn ung thư rồi. Chính bác sĩ đề nghị làm xét nghiệm đó. Và kết quả của những xét nghiệm khác để có chẩn đoán và xử trí thích hợp. Cũng lưu ý là cho đến nay người ta chưa tìm được dấu ấn ung thư đặc hiệu.
6. Xét nghiệm tìm dấu ấn ung thư ở đâu?
Phần lớn mọi người đều không nắm rõ những dấu hiệu cảnh báo về các loại ung thư, đặc biệt là những triệu chứng bề ngoài tưởng như không liên quan, xét nghiệm sàng lọc ung thư từ sớm có thể giúp bạn đưa ra phương án điều trị kịp thời, bảo vệ sức khỏe bản thân.
Hiện nay phòng khám xét nghiệm Medic Sài Gòn đang cung cấp cái gói xét nghiệm, sàng lọc tìm chất chỉ điểm ung thư tại nhà và tại phòng khám, rất tiện lợi cho quý khách sử dụng. Ưu điểm dịch vụ lấy mẫu xét nghiệm tại nhà của Phòng khám Medic Sài Gòn:
- Không phải tới bệnh viện để làm xét nghiệm
- Không cần xếp hàng lấy số, chờ đợi mòn mỏi đến lượt
- Không tốn thời gian đi lại vất vả
- Không sợ lây nhiễm chéo
- Tư vấn trả kết quả nhanh chóng qua mạng Internet
Mọi thông tin chi tiết liên hệ Phòng khám chẩn đoán Medic Sài Gòn.
Phòng khám chúng tôi luôn có bác sĩ, y tá xét nghiệm tư vấn tại Đà Nẵng mọi nơi mọi lúc khi quý khách hàng cần, luôn lấy cái “Tâm” để phục vụ
Hãy liên hệ Phòng khám chẩn đoán Medic Sài Gòn để được tư vấn:
– Địa chỉ: 97 Hải Phòng, Hải Châu, Đà Nẵng
– Hotline: 091 555 1519
– Zalo: 0914 496 516
